рдорд▓ेрд░िрдпा-MalariaЁЯй╕ЁЯжЯ
- рдорд▓ेрд░िрдпा рдПрдХ рд╡ेрдХ्рдЯрд░ рдЬрдиिрдд (рдХीрдЯ рд╡ाрд╣рдХ рд░ोрдЧ) рдмीрдоाрд░ी рд╣ै।
- рдпрд╣ рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдоाрджा рдПрдиोрдлिрд▓ीрдЬ (Female Anopheles) рдордЪ्рдЫрд░ рдХे рдХाрдЯрдиे/рд░рдХ्рддрдкाрди рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै।
- рдЬрдмрдХि рдирд░ рдПрдиोрдлिрд▓ीрдЬ (Male Anopheles) рдкोрд╖рдг рдХे рд▓िрдП рдкाрджрдк рдЕрд░्рдеाрдд рдкौрдзो рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै।
- рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдоैрдХ्рдпूрд▓ोрдЪ (Macculoch) рдиे рд╕рди् 1827 рдоें рдорд▓ेрд░िрдпा рд╢рдм्рдж рдХा рдк्рд░рдердо рд╕ुрдЭाрд╡ рдХिрдпा рдеा।
- рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд▓ाрд╡ेрд░рди (Laveran) рдиे рд╕рди् 1880 рдоें рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░рдЬीрд╡ी (Parasite) рдХी рдЦोрдЬ рдХिрдпा рддрдеा рдорд▓ेрд░िрдпा рдорд░ीрдЬ рдХे рд░рдХ्рдд рдоें рдк्рд▓ाрдЬ्рдоोрдбिрдпрдо (Plasmodium) рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХिрдпा рдеा।
- рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд░ोрдиाрд▓्рдб рд░ॉрд╕ ( Ronald Ross) рдиे рд╕рди् 1887 рдиे рдкुрд╖्рдЯि рдХिрдпा рдХि рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░рдЬीрд╡ी рдПрдХ рдк्рд░ोрдЯोрдЬोрдЖ (Protozons) рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд╡ाрд╣рдХ рдордЪ्рдЫрд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд▓िрдП рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा।
- рдорд▓ेрд░िрдпा рдПрдХ рдкрд░рдЬीрд╡ी (Protozons) рдмीрдоाрд░ी рд╣ै।
- рдпрд╣ рдмीрдоाрд░ी рдк्рд▓ाрдЬ्рдоोрдбिрдпрдо (Plasmodium), (рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░рдЬीрд╡ी) рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै।
рдорд▓ेрд░िрдпा рдХी рд╡ंрд╢ाрд╡рд▓ी-
- Kingdom- Protista (eukaryotic organisms- find definete nucleus)
- Group- Protozons
- Subgroup- Sporozoans , example-Plasmodium falciparum which is known to cause malaria.
рдорд▓ेрд░िрдпा рдХी рдк्рд░рдЬाрддिрдпां ( species)-
- рдкी. рдлाрд▓्рд╕ीрдкेрд░рдо (P. falciparum)
- рдкी. рд╡ीрд╡ैрдХ्рд╕ (P. vivax)
- рдкी. рдУрд╡ाрд▓े (P. ovale)
- рдкी. рдорд▓ेрд░िрдпा (P. malariae)
- рдкी. рдиोрд╕ेрд▓ी (P. knowesli)
- рдкी. рд╕ेрдоीрдУрд╡ाрд▓े (P. semiovale)
рднाрд░рдд рдоें, P. falciparum рдФрд░ P. vivax рдорд▓ेрд░िрдпा рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी Plasmodium рдХी рдк्рд░рдЬाрддिрдпां рд╣ैं।
Plasmodium falciparum рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЦрддрд░рдиाрдХ рдЯाрдЗрдк рдХा рдорд▓ेрд░िрдпा рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ рдХी blood vessels рдХो hold back/рд░ोрдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ brain рдХी blood vessels рдоें рд░ुрдХ рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рджिрдоाрдЧ ЁЯза рдХी рдорд▓ेрд░िрдпा (cerebral malaria) рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдоृрдд्рдпु рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।
рдЙрджрднрд╡рди рдЕрд╡рдзि (incubation period)-
- P. falciparum- (9 - 14 days)
- P. vivax- (8 - 17 days)
- P. ovale ( 16-18 days)
- P. malariae ( 18- 40 days)
рдЗрд╕рдХे рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХी рдЕрд╡рдзि рдЬुрд▓ाрдИ рд╕े рдирд╡рдо्рдмрд░ рддрдХ рд░рд╣рддी рд╣ै।
рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░рдЬीрд╡ी рдХा рдЬीрд╡рди рдЪрдХ्рд░ - ( Life cycle of Malarial Parasites)-
рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░рдЬीрд╡ी рдХा рдЬीрд╡рди рдЪрдХ्рд░ рддीрди рдЪрд░рдгों рдоें рдкूрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै-
- рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕्рдкोрд░ोрдЬाॅрдЗрдЯ्рд╕ (Sporozoites) рд╕े рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиा।
- рдЕрд▓ैंрдЧिрдХ (Asexual) рдк्рд░рдЬрдирди рддрдеा
- рд▓ैंрдЧिрдХ (Sexual) рдк्рд░рдЬрдирди।
рдк्рд░рдердо рджो рдЪрд░рдг рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╢рд░ीрд░ рдоें рдкूрд░े рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬрдмрдХि рддीрд╕рд░ा рдЪрд░рдг рдоाрдирд╡ рдХे рд╢рд░ीрд░ рдоें рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ोрдХрд░ рдордЪ्рдЫрд░ рдХे рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।
рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░рдЬीрд╡ी (Plasmodium) рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рдЪрдХ्рд░ рдкूрд░्рдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП 2-Host рдмрдиाрддा рд╣ै।
- Primary host- рдоाрджा рдПрдиोрдлिрд▓ीрдЬ.-> Sexual reproduction
- Secondry host- рдордиुрд╖्рдп. -> Asexual reproduction
- рдоाрджा рдПрдиोрдлिрд▓ीрдЬ рдордЪ्рдЫрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХो рдХाрдЯрддी/рд░рдХ्рддрдкाрди рдХрд░рддी рд╣ै।
- рдордЪ्рдЫрд░ рдХे рд▓ाрд░ (Saliva) рдоे рдЙрдкрд╕्рдеिрдд Plasmodium рдХा Sporozoites рд░ुрдк рдордиुрд╖्рдп рдХे рд░рдХ्рдд рдк्рд░рд╡ाрд╣ (blood stream) рдоें рдкрд╣ुंрдЪ рдЬाрддा рд╣ै।
- рдлिрд░ рд░рдХ्рдд рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े Liver рддрдХ рдкрд╣ुрдЪрдХрд░ Liver рдХी cells- hepatocytes рдХो рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рддी рд╣ै।
- Liver cells-Hepatocytes рдХे рдЕрди्рджрд░ Asexual reproduction рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ Sporozoites рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рддेрдЬी рд╕े рдмрдврдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै рдФрд░ Liver рдХे infected cells burst/rupture рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं।
- Liver рдоें Sporozoites convert-> Trophozoites convert-> Erythrocytes convert-> Schizonts convert-> Merozoites-> burst/rupture from Liver cells
- Merozoites рдХा рдпрд╣ рд░ुрдк RBCs cells рдоे рдкрд╣ुंрдЪрдХрд░ рддीрд╡्рд░ рдЧрддि рд╕े рдЧुрдгрди рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ RBCs cells рдоे рд╡िрднिрди्рди stages рдмрдиाрддा рд╣ै। RBCs рдоें Merozoites рджो рддрд░рд╣ рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ै। Asexual reproduction рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ Male Gametocytes, Female gametocytes рдмрдиाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдкрдиी рд╕ंрдЦ्рдпा рдмрдвाрддे рд╣ैं। рдЬрдм RBCs burst/rupture рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै Gametocytes рд░рдХ्рдд рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рдЬिрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдмुрдЦाрд░, рдХंрдкрдХрдкी рд▓рдЧрдиा, рдоिрддाрд▓ी/рдЙрд▓्рдЯी рдЬैрд╕े рдорд▓ेрд░िрдпा рдХे рд▓рдХ्рд╖рдг рд╢рд░ीрд░ рджिрдЦрдиा рд╢ुрд░ु рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं।
- рдоाрджा рдПрдиोрдлिрд▓ीрдЬ рдордЪ्рдЫрд░ рдЬрдм рдкुрдиः рдордиुрд╖्рдп рдХो рдХाрдЯрддी/рд░рдХ्рддрдкाрди рдХрд░рддी рд╣ै। рддो рд░рдХ्рдд рдоे рдоौрдЬूрдж рдпрд╣ male & female gametocytes рдордЪ्рдЫрд░ рдХे Gut рдоें рдкрд╣ुंрдЪ рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ Sexual reproduction рдХे рдЬрд░िрдП fertilization рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдпрд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ Zygote рдХा formation рд╣ोрддा рд╣ै।
- Zygote рдХे burst/rupture рд╣ोрдиे рдкрд░ рдордЪ्рдЫрд░ рдХे Gut рдоें Sporozoites рд╕ैрдХрдбो рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдордЪ्рдЫрд░ рдХे Salivary glands рдоें рдЪрд▓े рдЬाрддे рд╣ैं।
- рдЬрдм рдпрд╣ी рдордЪ्рдЫрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХो рдХाрдЯрддी/рд░рдХ्рддрдкाрди рдХрд░рддी рд╣ै рддो рдордЪ्рдЫрд░ рдХी Salivary glands рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд Sporozoites рд╕्рд╡рд╕्рде्рдп рдордиुрд╖्рдп рдХो рдорд▓ेрд░िрдпा рдХा рдорд░ीрдЬ рдмрдиा рджेрддा рд╣ै।
- рдпрд╣ी рд╣ै рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░рдЬीрд╡ी (Plasmodium) рдХा рдЬीрд╡рди рдЪрдХ्рд░।
рдорд▓ेрд░िрдпा рдХे рд▓рдХ्рд╖рдг-
- рддेрдЬ рдмुрдЦाрд░ (рдЬो рдЖрддा рд╣ै рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै)
- рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоे, рдЧрд░्рдо рдПрд╡ं рдаंрдбे рдЪрд░рдгों рдХे рд╕ाрде рддेрдЬ рдмुрдЦाрд░, рдердХाрди, рд╢рд░ीрд░ рджрд░्рдж рдХे рд╕ाрде рдл्рд▓ू рдЬैрд╕ा рд▓рдЧрддा рд╣ै।
- рд╕िрд░рджрд░्рдж, рдЬी рдоिрдЪрд▓ाрдиा, рдХंрдкрди рдаंрдб рд▓рдЧрдиा, рдкрд╕ीрдиा рдФрд░ рдХрдордЬोрд░ी рд╕े рдкीрдбिрдд рд╣ोрдиा।
- рд░рдХ्рддाрд▓्рдкрддा, рдкीрд▓ी рдд्рд╡рдЪा, рдХिрдбрдиी рдХी рд╡िрдлрд▓рддा, рдкрд▓्рдоोрдирд░ी рдУрдбिрдоा (рдлेрдлрдбे рдоे рддрд░рд▓ рдкрджाрд░्рде), рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдорд▓ेрд░िрдпा, рдЖрдХ्рд╖ेрдк, рдХोрдоा, рдоृрдд्рдпु।
рдорд▓ेрд░िрдпा рдЬांрдЪ-
- Blood smear test
- Maleria antigen test
- RT-PCR test
рдорд▓ेрд░िрдпा рдХी рд░ोрдХрдеाрдо-
- рдЦुрд▓ी рдд्рд╡рдЪा рдкрд░ DEET (diethyltoluamide) рдХीрдЯ рд░िрдкрд▓ेंрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ।
- рдЗрдирдбोрд░ рдЕрд╡рд╢िрд╖्рдЯ рдкрд░ DDT, B.H.C. рдоैрд▓ाрдеिрдпाрди Malation рдХा рд╕ाрд▓ рдоें рджो рдмाрд░ рдЫिрдб़рдХाрд╡।
- Chloroquine рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░рдЬीрд╡ी рдХो рдоाрд░рддा рд╣ै।
- рдХुрдиैрди рд╕िрдирдХोрдиा рдкेрдб़ рдХी рдЫाрд▓ рд╕े рдиिрдХाрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै। рдорд▓ेрд░िрдпा рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ै।
- рд░िрдкेрд▓ेंрдЯ, рдордЪ्рдЫрд░рджाрдиी, рдордЪ्рдЫрд░ рдХॉрдЗрд▓, рдШрд░ों рдХी рд╕्рдХ्рд░ीрдиिंрдЧ, рдпाрдиी рддाрд░ рдЧेрдЬ рд╡ाрд▓े рджрд░рд╡ाрдЬे рдФрд░ рдЦिрдб़рдХिрдпों рдЖрджि рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕े рдХрдо рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
- рд░ुрдХे рд╣ुрдП рдкाрдиी рдоें рдордЪ्рдЫрд░ों рдХे рд▓ाрд░्рд╡ा рдХो рдоाрд░рдиा, рдкाрдиी рдоें рдоिрдЯ्рдЯी рдХा рддेрд▓ рдлैрд▓ाрдиा।
- рд▓ंрдмी рдкैंрдЯ, рд▓ंрдмी рдЖрд╕ाрддीрди рдХे рд╕ाрде рдд्рд╡рдЪा рдХो рдвंрдХрдиा рдЪाрд╣िрдП।
рдорд▓ेрд░िрдпाрд░ोрдзी рдФрд╖рдзि-(Antimalarial Medicine's)
- Artemisinin drugs ( artemether and artesunate )
- Atovaquone
- Chloroquine
- Doxycycline
- Mefloquine
- Quinine .
Avoid self medication
рдиिрд╖рдХрд░्рд╖ (Conclusion)-
рдордЪ्рдЫрд░ рдорд▓ेрд░िрдпा рдПрдХ рд╡िрд╢्рд╡рд╡्рдпाрдкी рдмीрдоाрд░ी рд╣ै рдФрд░ 1953 рдоें рд╢ुрд░ू рдХिрдП рдЧрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдорд▓ेрд░िрдпा рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо (рдПрдирдПрдорд╕ीрдкी) рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдорд▓ेрд░िрдпा рдЙрди्рдоूрд▓рди рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо (рдПрдирдПрдордИрдкी) рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ों рд╕े рдЗрд╕рдХी рдШрдЯрдиाрдУं рдоें рдмेрд╣рдж рдХрдоी рдЖрдИ рд╣ै।
FAQ-
Q1рдорд▓ेрд░िрдпा рдХा рдмुрдЦाрд░ рдХिрддрдиे рдШंрдЯे рдкрд░ рдЪрдврддा рд╣ै?
A1- 36 рд╕े 48 рдШंрдЯे рдкрд░।
Q2- рдк्рд▓ाрдЬрдоोрдбिрдпрдо рдХ्рдпा рд╣ै?
A2- рд╕ंрдШ рдк्рд░ोрдЯोрдЬोрдЖ рдХा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдЬंрддु рд╣ै। рдЬो рдордиुрд╖्рдп рдоे рдордЪ्рдЫрд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдорд▓ेрд░िрдпा рд░ोрдЧ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддा рд╣ै।
Q3- рдорд▓ेрд░िрдпा рдХा рдордЪ्рдЫрд░ рд▓ीрд╡рд░ рдкрд░ рд╣ी рдХ्рдпों рдЕрдЯैрдХ рдХрд░рддा рд╣ै?
A3- рдЗрд╕рдХे рддीрди рдХाрд░рдг рд╣ैं-
- рд╡рд╣ां WBCs рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЬाрддा рд╣ै।
- рднोрдЬрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП। рдХ्рдпोрдХि рдЙрд╕рдХा рдк्рд░िрдп рднोрдЬрди рдЧ्рд▓ाрдЗрдХोрдЬрди рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рд▓ीрд╡рд░ рдоें рдк्рд░рд░्рдпाрдк्рдд рдоाрдд्рд░ा рдоे рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рдЧुрдгрди рдХे рд▓िрдП।
рдЗрди рддीрди рдХाрд░рдгों рд╕े рдпрд╣ рд▓ीрд╡рд░ рдкрд░ рдЕрдЯैрдХ рдХрд░рддा рд╣ै।
Q4- рдпрджि рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдорд▓ेрд░िрдпा рд╣ो рдЬाрдП рддो рд╡рд╣ рд╕्рд╡рд╕्рде्рдп рд╣ोрдиे рдХे рдХिрддрдиे рджिрди рдмाрдж рдм्рд▓рдб рдбोрдиेрдЯ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै?
A4- рдХрдо рд╕े рдХрдо рдПрдХ рд╕ाрд▓ рддрдХ рдм्рд▓рдб рдбोрдиेрдЯ рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।
Q5- рдХ्рдпा рдорд▓ेрд░िрдпा рд╕े рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдЧрд░्рднрдзाрдд्рд░ि рд╕े рдЙрд╕рдХे рд╢िрд╢ु рдХो рднी рдорд▓ेрд░िрдпा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै?
A5- рд╣ां, рдмिрд▓्рдХुрд▓।
Q6- рдорд▓ेрд░िрдпा рдоुрдХ्рдд рджेрд╢ рдХौрди-рдХौрди рд╕े рд╣ै?
A6- Azerbaijan, Tajikistan, Brazil.
рдЕрднी рдЬрд▓्рджी рд╣ी рдЪीрди рдХो рдорд▓ेрд░िрдпा рдоुрдХ्рдд рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдк्рд░рд╢्рди рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд▓िрдП рдХрдоेंрдЯ
рдмाрдХ्рд╕ рдоे рд▓िрдЦिрдП।
Thanks for watching.........ЁЯЩП
Ravi S Mandal
рдХृрдкрдпा рдЖрдкрдиे рд╕ुрдЭाрд╡ рдФрд░ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╣рдоें рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ाрдП.......✍।
(Whats-App)- 9956328767
рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें
Thank you ЁЯЩП