рдордзुрдоेрд╣ - рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़
Diabetes Mellitus
- рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдоेрд▓िрдЯрд╕ рдХो рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдХрд╣рддे рд╣ैं।
- рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдоेрд▓िрдЯрд╕ рдПрдХ рд╡ंрд╢ाрдиुрдЧрдд (Genetic) рдпा рд╕्рд╡ंрдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдд्рдкрди्рди рдХिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा (Beta- Cell рдХ्рд╖рддि) рд░ोрдЧ рд╣ै।
- рд░рдХ्рдд рдоें рд╢рд░्рдХрд░ा рдХी рдмрдвी рдоाрдд्рд░ा рдХो рд╣ाрдЗрдкрд░рдЧ्рд▓ेрд╕ेрдоिрдпा (Hyperglycemia) рдХрд╣рддे рд╣ैं।
- рд░рдХ्рдд рдоें рд╢рд░्рдХрд░ा рдХी рдШрдЯी рдоाрдд्рд░ा рдХो рд╣ाрдЗрдкोрдЧ्рд▓ेрд╕ेрдоिрдпा (Hypoglycemia) рдХрд╣рддे рд╣ैं।
- рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдХी рджрд╢ा рдоें рд░рдХ्рдд рдпा рдоूрдд्рд░/рдкेрд╢ाрдм рдоे рд╢рд░्рдХрд░ा рдХी рдмрдвी рдоाрдд्рд░ा рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै।
- рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╢рд░्рдХрд░ा/рдЧ्рд▓ुрдХोрдЬ рдХो рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
- рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╣ाрд░्рдоोрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬो рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдХी рдХोрд╢िрдХाрдУ (Cells) рдХे рдмाрд╣्рдп рднिрдд्рддि/рдкрд░рдд рд╕े рд▓рдЧे рд░िрд╕ेрдк्рдЯрд░ (receptor) рд╕े рдЬुрдбрддा рд╣ै рдФрд░ рдЧ्рд▓ुрдХोрдЬ рдХो рдХोрд╢िрдХा (cell) рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░ाрддा рд╣ै। рдХोрд╢िрдХा рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдоाрдЗрдЯोрдХाॅрди्рдб्рд░िрдпा рдЧ्рд▓ुрдХोрдЬ рдХो рдЧ्рд▓ाрдЗрдХोрдЬрди рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░рдХे ATP рдХे рд░ूрдк рдоे рдКрд░्рдЬा (Energy) рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рддी рд╣ै।
- рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рдкाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े Pancreas (endocrine gland) рдХे рдмीрдЯा-рдХोрд╢िрд╢ (Beta-cell) рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै। рд╢рд░ीрд░ рдХी рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рдирд╖्рдЯ рд╣ोрдиे, рдмीрдЯा-рдХोрд╢िрдХрдУ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдШрдЯрдиे рдпा рдирд╖्рдЯ рд╣ोрдиे, рдЙрдо्рд░ рдпा рдРрд╕ी рдФрд╖рдзि (BP рдХी рджрд╡ाрдИ Beta-blockersрдЕрдзिрдХ рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╕े) Beta-cell рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдХी рдоाрдд्рд░ा рд░рдХ्рдд рдоें рдШрдЯ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЧ्рд▓ूрдХोрдЬ рдХा рдоेрдЯाрдмोрд▓िрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд░рдХ्рдд рдоे рдЧ्рд▓ूрдХोрдЬ рдХी рдоाрдд्рд░ा рд╕ाрдоाрди्рдп рд▓ेрд╡рд▓ рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдмрдв рдЬाрддा рд╣ै рдпा рдХोрд╢िрд╢ рдж्рд╡ाрд░ा рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдХो рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा (response) рди рджेрдиे рд╕े рдЧ्рд▓ूрдХोрдЬ рдХी рдоाрдд्рд░ा рд░рдХ्рдд рдоें рдмрдврдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдордзुрдоेрд╣ рдЕрд░्рдеाрдд рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдХा рд░ोрдЧी рдмрди рдЬाрддा рд╣ै।
Blood SugarЁЯй╕ Normal range-
Before meals-
Normal person 72 - 99 mg/dl
Diabetes person 80 - 130 mg/dl
2 hours after
Normal person Less than 140mg/dl
Diabetes person Less than 180mg/dl
рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдмीрдоाрд░ी-
- рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдоृрдд्рдпु рдХे рдЬोрдЦिрдо рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рд╣ै।
- рд╡िрд╢्рд╡ рдоें, рдк्рд░рдд्рдпेрдХ 5 рд╕ेрдХेंрдб рдоें рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдоृрдд्рдпु рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै।
- рд╡िрд╢्рд╡ рдоें, рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ 1.5 рдоिрд▓िрдпрди рд▓ोрдЧो рдХी рдоृрдд्рдпु рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै।
- рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рд░рдХ्рдд рд╡ाрд╣िрдХाрдУ рдХो рдм्рд▓ाрдХ рдХрд░рдиे рдХा рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै।
- рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдХे рд░ोрдЧिрдпो рдХो рд╣ाрд░्рдЯ рдХे рдирд╕ рдХे рдм्рд▓ाрдХेрдЬ -Coronary artery disease рдХा рдЦрддрд░ा рдЬ्рдпाрджा рд░рд╣рддा рд╣ै।
- рдЗрд╕्рдХेрдоिрдХ рдЪेрд╕्рдЯ рдкेрди- Angina pectoris рд╣ाрд░्рдЯ рдорд╕рд▓्рд╕ рддрдХ рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдпुрдХ्рдд рд░рдХ्рдд рдкрд╣ुंрдЪрдиे рдоें рдХрдоी рд╣ोрдиा।
- Myocardial, рд╣ाрд░्рдЯ рдЕрдЯैрдХ, рд╣ाрд░्рдЯ рдлेрд▓्рдпोрд░, рдЕрдЪाрдирдХ рд╕े рд╣ाрд░्рдЯ рдлेрд▓्рдпोрд░, рдХे рдЦрддрд░े рдмрдв рдЬाрддे рд╣ैं।
- Nervous system рдоें рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े blood ЁЯй╕ рдоें рдм्рд▓ाрдХेрдЬ рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдмрдв рдЬाрддी рд╣ै।
- рдЖंрдЦो рдХी blood capillary tight рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЖंрдЦो рдХे рд▓ेंрд╕ рдкрд░ рдЧ्рд▓ुрдХोрдЬ рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдмрдв рдЬाрддा рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े рдоोрддिрдпाрдмिрди्рдж рдХा рдЦрддрд░ा рдмрдв рдЬाрддा рд╣ै। рдЧ्рд▓ूрдХोрдоा рдХा рдЦрддрд░ा рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдмрдв рдЬाрддा рд╣ै। рдФрд░ рдЖंрдЦ рд╕े рджिрдЦाрдИ рджेрдиा рдмंрдж рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
- рдХोрд░ोрдирд░ी рдСрд░्рдЯрд░ी (Coronary arteries) рдм्рд▓ाрдХेрдЬ।
- рдм्рд░ेрди рдСрд░्рдЯрд░ी (Brain arteries) рдм्рд▓ाрдХेрдЬ।
- рдЕंрдзाрдкрди (Blindness)
- рдХिрдбрдиी рдХी рдмीрдоाрд░ी
- Nervous system disturbance
- Immune system disturbance
- рдЖंрдЦ рдоें рдоोрддिрдпाрдмिрди्рдж (Cataract)
- рдЧ्рд▓ूрдХोрдоा (Glucoma)- рдЖंрдЦो рдоें рдЕंрдзाрдкрди।
- рдкुрд░ूрд╖ों рдоें рдирдкुंрд╕рдХрддा рдЖрдиा (erectile dysfunction)
рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़ рдХे рдк्рд░рдХाрд░-
рдЯाрдЗрдк-1 рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़-
рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ рдоें- рд╕्рд╡рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╢рд░ीрд░ рдХा рдЗрдо्рдпрдиू рд╕िрд╕्рдЯрдо рдЕрдЧ्рди्рдпाрд╢рдп (Pancreas)рдХी рдмीрдЯा-рдХोрд╢िрдХाрдУं рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг, рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдХे рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рдЕрдд्рдпंрдд рдХрдоी рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдпुрд╡ाрд╡рд╕्рдеा (35 - 40 рд╡рд░्рд╖) рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдХे рдЙрдо्рд░ рдоें рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЯाрдЗрдк-2 рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ़-
рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ рдоें рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдХे рдХाрдо рдоें рд░ूрдХाрд╡рдЯ рдХे рдХाрд░рдг рдпा рдХोрд╢िрдХा (Cell) рдж्рд╡ाрд░ा рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдХो рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा (respond) рдпा рднाрд╡ рди рджेрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдХोрд╢िрд╢ рдХे рд░िрд╕ेрдк्рдЯрд░ (receptor) рд╕े рдЬुрдб़ (bind) рдирд╣ी рдкाрддा рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े Cell рдж्рд╡ाрд░ा рдЧ्рд▓ुрдХोрдЬ рдХा metabolism рдирд╣ी рд╣ो рдкाрддा рд╣ै।
рдпрд╣ рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╡ृрдж्рдзрдЬрдиो рдоें рдЬ्рдпाрджा рджिрдЦрддा рд╣ै।
рдЯाрдЗрдк-3 рдЧрд░्рднाрд╡рд╕्рдеाрдЬрди्рдп рдордзुрдоेрд╣-
рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдордзुрдоेрд╣ рдоें, рдЧрд░्рднाрд╡рд╕्рдеा ЁЯд░рдХे рджौрд░ाрди рдк्рд▓ेрд╕ेрди्рдЯ्рд░ा рд╣ाрд░्рдоोрди рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рдЧрд░्рднрд╕्рде рд╢िрд╢ु рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдЗрди्рд╕ुрд▓िрди рдХे рдХाрдо рдХो рдмिрдЧाрдб рджेрддा рд╣ै। рдмрдЪ्рдЪे рдХे рдЬрди्рдо рдХे рдмाрдж ЁЯд▒ рдпрд╣ рд╕्рд╡ंрдп рдаीрдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЧрд░्рднाрд╡рд╕्рдеा рдХे рджौрд░ाрди рдк्рд░рд╕ूрддि рдХे рд░рдХ्рдд рдоें рдордзुрдоेрд╣ рдХी рдЬांрдЪ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।
рдбाрдпрдмिрдЯीрдЬ рдХे рд▓рдХ्рд╖рдг-
- рдоूрдд्рд░ рдоें рдХीрдЯोрди्рд╕ рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि ( рдХीрдЯोрди्рд╕ рдкेрд╢िрдпों рддрдеा рд╡рд╕ा рдХे рдЯूрдЯрдиे рдХे рдЙрдк - рдЙрдд्рдкाрдж рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬрдм рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдЗंрд╕ुрд▓िрди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै )
- рдоूрдд्рд░ рдоें рдЧ्рд▓ूрдХोрдЬ рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि
- Polydipsia (рдмрдв़ी рд╣ुрдИ рдк्рдпाрд╕ )
- Polyphagia (рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рднूрдЦ )
- Polyuria (рдкेрд╢ाрдм рдХी рдЖрд╡ृрдд्рддि рдоें рд╡ृрдж्рдзि )
- рдмिрдиा рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдХाрд░рдг рд╡рдЬрди рдШрдЯрдиा ।
- рдердХाрди, рд╕िрд░рджрд░्рдж, рдмрджрди рджрд░्рдж।
- рдЪिрдб़рдЪिрдб़ाрдкрди ।
- рдзुंрдзрд▓ी рджृрд╖्рдЯि ।
- рдмाрд░ - рдмाрд░ рд╕ंрдХ्рд░рдордг , рдХрдЯрдиे рддрдеा рдШाрд╡ों рдХे рдаीрдХ рд╣ोрдиे рдоें рджेрд░ी।
- рдд्рд╡рдЪा рдоें рдЦुрдЬрд▓ी рд╣ोрдиा।
рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЙрдкрдЪाрд░-
рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╡्рдпाрдпाрдо рдХे рд╕ाрде рдЙрдЪिрдд рдЖрд╣ाрд░ рдЙрдкрдЪाрд░
рдЖрд╣ाрд░ ЁЯем-
- рдЖрд╣ाрд░ рдЙрдкрдЪाрд░ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП-
- рд╡рдЬрди рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиा
- рдХाрд░्рдмोрд╣ाрдЗрдб्рд░ेрдЯ рдФрд░ рдирдордХ рдпुрдХ्рдд рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рде рд╕े рдкрд░рд╣ेрдЬ।
- рдзूрдо्рд░рдкाрди- рдмीрдбी, рд╕िрдЧрд░ेрдЯ рд╕े рдкрд░рд╣ेрдЬ।
- рд╢рд░ाрдм рдХा рд╕ेрд╡рди рдирд╣ी рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдпрд╣ рд▓ीрд╡рд░ рдкрд░ рдЕрд╕рд░ рдбाрд▓рдХрд░ рд░рдХ्рдд рдоें рдЧ्рд▓ुрдХोрдЬ рдХी рдоाрдд्рд░ा рдмрдвाрддे рд╣ैं।
- рдХोрд▓ेрд╕्рдЯ्рд░ॉрд▓ рдХी рдоाрдд्рд░ा рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиा
- рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдирдордХ рдХे рд╕ेрд╡рди рд╕े рдмрдЪрдиा
- рдХृрдд्рд░िрдо рдоिрдаाрд╕ рдХा рд╕ंрдпрдо рд╕े рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдФрд░ рдкोрд╖рдХ рдоिрдаाрд╕ ( рд╕ोрд░्рдмिрдЯрд▓ рдФрд░ рдл्рд░рдХ्рдЯोрдЬ ) рдХो рдк्рд░рддिрдмंрдзिрдд рдХрд░рдиा
- рднोрдЬрди рдХी рдпोрдЬрдиा рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рдмрдиाрдиा рдХि рд╡े рдкूрд░े рджिрди рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рд╡िрддрд░िрдд рд╣ों рдЕрд░्рдеाрдд рдеोрдбा-рдеोрдбा рдХрд░рдХे рднोрдЬрди рдХрд░ें
- рднोрдЬрди рдХे рд╕рдордп рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рдХे рд╕ेрд╡рди рдХा рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмрдиाрдПं , рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЗंрд╕ुрд▓िрди рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓े рд░ोрдЧिрдпों рдоें ।
рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдЧрддिрд╡िрдзि ЁЯПГЁЯПЛ♂️-
рдиिрдпрдоिрдд рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдЧрддिрд╡िрдзि рдФрд░ рд╡्рдпाрдпाрдо, рдоेрдбिрдЯेрд╢рди рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджी рдЬाрддी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд╡рдЬрди рдШрдЯाрдиे рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рддрдиाрд╡ рдХрдо рд╣ोрдиे рд╕े рдЗрди्рд╕ुрд▓िрди рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рд░рдХ्рдд рд╢рд░्рдХрд░ा /рдордзुрдоेрд╣ рдХेрд╕्рддрд░ рдХो рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै।
рдПрд▓ोрдкैрдеिрдХ рдФрд╖рдзि-
(Avoid self Medication: Contact Your Dr.ЁЯСи⚕️ If you have symptoms of Diabetes Mellitus)
Type-1 Diabetes:
- рдЗрди्рд╕ुрд▓िрди рдХा рдмाрд╣्рдп рдЙрдкрдпोрдЧ। insulin injection through insulin syrings. Insulin zinc Suspension.
- Sulfonylureas- (used in type-2 Diabetes)
Glimepride (рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рд╕िрдж्рдз ) , Tolbutamide, Chlorpropamide. - Biguanides- Metformin
(рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рд╕िрдж्рдз ) - Meglitidine- Repaglinide, Nateglinide.
- Alpha- Glucoside Inhibitors- Acarbose and Miglitol
- Thiazolidinediones- Pioglitazone.
рдЖрд╣ाрд░, рд╡्рдпाрдпाрдо, рдоाрдирд╕िрдХ рддрдиाрд╡ рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░рдХे рдФрд░ рдзूрдо्рд░рдкाрди - рд╢рд░ाрдм рдЫोрдбрдХрд░ рдордзुрдоेрд╣ рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं:
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें
Thank you ЁЯЩП